Vào những ngày này cách đây tròn 60 năm tại khu vực Đồng Xoài- Thuận Lợi, các đơn vị thuộc Trung đoàn bộ binh 2(Sư đoàn 9, Quân đoàn 4), Quân Giải Phóng, dưới sự chỉ đạo và chỉ huy của Bộ Chỉ huy Quân sự Miền, Quân ủy và Bộ Tư lệnh Miền đã và đang chuẩn bị mọi điều kiện cho trận đánh tiêu diệt chi khu quân sự Đồng Xoài(lúc đó địch gọi là quận Đôn Luân, thuộc tỉnh Phước Long). Đây là chi khu quân sự được biên chế và trang bị khá mạnh, nên lúc đó chính quyền Sài Gòn cho là “bất khả xâm phạm”. Nhưng, với sự quyết tâm cao của bộ đội ta, nên cuộc chiến đấu dứt điểm diễn ra trong đêm 9 rạng ngày 10/6/1965 là một chiến công oanh liệt, sáng ngời tinh thần quả cảm của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn bộ binh 2. 60 năm đã trôi qua lịch sử cũng đã ghi lại trận đánh này, nhưng một số chi tiết diễn biến của trận chiến đấu ác liệt này còn ít người biết đến vì chỉ có những người trực tiếp tham gia chiến đấu trong trận đánh này mới biết và nhớ một cách chi tiết.
Trong dịp, kỷ niệm 50 năm chiến thắng Đồng Xoài(9/6/1965 - 9/6/2015) tôi(phóng viên) may mắn được găp Thượng tá Nguyễn Thanh Quang nguyên là cán bộ đại đội, thuộc Trung đoàn 2(Sư đoàn 9, Quân đoàn 4) - người trực tiếp tham gia đánh trận Đồng Xoài đêm 9 rạng ngày 10/6/1965. Sau này ông là trưởng Ban liên lạc truyền thống Sư đoàn 9, Quân đoàn 4. Ông kể, số là khi quán triệt nhiệm vụ cho cán bộ, chiến sỹ, cấp trên chưa cho biết tên và mục tiêu trận đánh, nhưng nội dung cách đánh, phương án tác chiến, phương án dự phòng đều rất tỉ mỉ. Do đó ai cũng đoán được đây là trận đánh quan trọng, nên mọi người đều rất hào hứng, khí thế sôi nổi với tinh thần quyết tâm cao. Một số anh em còn tự viết khẩu hiệu lên nón, báng súng và bao đạn với nội dung “quyết tử giải phóng Đồng Xoài”, “bị thương nặng không kêu la, bị thương nhẹ không rời trận địa”, hoặc “quyết tâm dứt điểm Đồng Xoài, không dứt điểm không về”. Bắt đầu từ 16 giờ ngày 9/6 các đơn vị hành quân chiếm lĩnh trận địa, đào công sự.
Theo phương án tác chiến giờ nổ súng là “giờ G”, tức 24 giờ, nhưng bắt đầu từ 22 giờ 40 phút pháo của địch bắn về phía tiểu đoàn 4 và tiểu đoàn 5 đang tập kết, sau đó các trận địa pháo của địch ở Phú Giáo, Chơn Thành, Bình Long Và Phước Long trút như đổ đạn xuống chung quanh cứ điểm Đồng Xoài. Hầu hết các đường dây điện thoại liên lạc với sở chỉ huy trung đoàn đều bị đứt, các chiến sĩ thông tin phải chạy bộ truyền thông tin, nhưng pháo địch dày đặc, nên nhiều chiến sỹ đi mà không trở về. Trong tình thế đó, một số đơn vị tưởng đã có lệnh, nên cho nổ súng mặc dù chưa đến “giờ G”. Cuộc chiến đấu diễn ra vô cùng ác liệt, cán bộ chiến sỹ ta hy sinh và bị thương nhiều nhưng vẫn không đột phá được cửa mở.
Các mũi tấn công tổ chức đột phá liên tục cho đến 23 giờ nhưng không thành công. Địch tập trung hỏa lực và xe cơ giới ra bịt cửa mở. Trong lúc đó các mũi đột phá ở cả hai hướng chỉ mở được 2 đến 3 lớp rào. Mặc dù bị tổn thất nặng nề nhưng cán bộ, chiến sỹ còn lại không một ai nao núng tinh thần. Trước tình hình đó, ban chỉ huy Trung đoàn đã báo cáo lên Bộ Chỉ huy chiến dịch xin cho nổ súng trước “giờ G”. Lúc này chỉ huy Trung đoàn vừa chỉ đạo, vừa động viên cán bộ, chiến sỹ các đơn vị củng cố lại lực lượng, thu gom hỏa lực để tập trung cho các mũi tấn công. Trong khi đó địch ngoan cố chống trả quyết liệt. Gần 1 h sáng ngày 10/6 các mũi tiếp tục xông lên mở cửa để đột phá vào chi khu. Trận đánh diễn ra vô cùng ác liệt, nhiều cán bộ, chiến sĩ hy sinh, một số đơn vị đại đội trưởng, đại đội phó, chính trị viên đều hy sinh phải điều động thay thế.
Sau 3 lần đột phá đến 5 giờ sáng ngày 10/6/1965 ta chiếm được phần lớn các mục tiêu trong chi khu Đồng Xoài, làm chủ hoàn toàn khu biệt động quân, bảo an và khu hành chính. Khi trời sáng địch huy động máy bay đến bắn phá, ném cả bom na pan xuống khu vực bị ta chiếm giữ, nhiều công sự bị sập, nhiều cán bộ, chiến sỹ bị thương, hy sinh. Nhưng bộ đội ta vẫn kiên cường bám trận địa, không để địch đổ quân xuống chi khu bằng trực thăng. Khoảng 15 h ngày 10/6 địch đổ tiểu đoàn 52 biệt động quân xuống phía bắc chi khu và bị các đơn vị bộ đội ta chặn đánh tiêu diệt. Khi thấy không thể cứu vãn được tình thế địch cho máy bay ném bom hủy diệt cả số binh lính của chúng ở chi khu may mắn còn sống sót. Chiều 11/6 ta tổ chức thu dọn chiến trường và rút ra khỏi trận địa.
Kết quả trận đánh chi khu Đồng Xoài, ta tiêu diệt 608 tên địch. Tiêu diệt 4 đại đội biệt kích, 1 đại đội bảo an, 1 đại đội dân vệ, 1 Trung đội pháo 105 ly, 1 Trung đội cảnh sát và chi đội xe cơ giới. Bắn rơi 7 máy bay, thu 148 khẩu sung các loại, gần 2 vạn viên đạn. Trung đoàn 2 bộ binh của ta bị tổn thất lớn: 134 cán bộ, chiến sỹ hy sinh, 290 người bị thương.
Đây là trận chiến đấu rất quyết liệt mà tất cả cán bộ, chiến sỹ đều dũng cảm đột phá, quyết chiếm cho được cứ điểm của địch. Hàng trăm cán bộ, chiến sỹ hy sinh, bị thương trước giờ cửa mở, để làm lên một “Đồng Xoài rực lửa chiến công” mãi mãi đi vào lịch sử dân tộc. Chiến thắng này đã góp phần làm thất bại hoàn toàn và kết thúc “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ, Ngụy. Đồng thời ghi nhận tinh thần quả cảm, kiên cường của cán bộ, chiến sỹ Trung đoàn 2, xứng đáng với danh hiệu vẻ vang “Đoàn Đồng Xoài”.
Kim Phụng
Một số hình ảnh do phóng viên chụp lại tại nhà truyền thống Sư đoàn 9, Quân đoàn 4.
Nguyên Trung đoàn phó, Trung đoàn 2 Nguyễn Thanh Quang(trưởng Ban liên lạc trưởng Ban liên lạc truyền thống Sư đoàn 9, Quân đoàn 4 thời điểm 2015) kể và chia sẻ về trận Đồng Xoài rực lửa chiến công nhân dịp về lại Đồng Xoài dự lễ kỷ niệm 50 năm chiến thắng Đồng Xoài.
Trung đoàn trưởng, Trung đoàn 2 Trần Soa