Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài là một trong những công trình tượng đài có quy mô lớn trong số các tượng đài hiện có của tỉnh Bình Phước. Đối với mỗi người dân Đồng Xoài thì đây còn là biểu tượng tinh thần về truyền thống đấu tranh anh dũng, khí phách hiên ngang bất khuất của quân, dân và các thế hệ cha ông gìn giữ quê hương, bảo vệ nền hòa bình độc lập của tổ quốc. Tuy nhiên, để có được tượng đài hoành tráng đúng với ý nghĩa và tầm vóc lịch sử của chiến thắng “Đồng Xoài rực lửa chiến công” là cả một quá trình chuẩn bị lâu dài, chu đáo từ những con người đầy lòng tâm huyết.

Nhân kỷ niệm 60 năm chiến thắng Đồng Xoài "Đồng Xoài rực lửa chiến công"(9/6/1965 - 9/6/2025), xin trân trọng giới thiệu bài viết này để mỗi cán bộ, chiến sỹ, công chức viên chức, người lao động và mỗi người dân Đồng Xoài hiểu và cảm nhận sâu sắc hơn về những giá trị lịch sử của Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài.

Tượng đài của nguyện vọng và lòng tâm huyết.

Nói đến việc xây dựng Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài, thì người phải  được nhắc đến đầu tiên là  ông  Nguyễn Văn Thỏa(Bảy Thỏa) - nguyên UBBTV tỉnh ủy, nguyên phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Phước, trưởng Ban chỉ đạo xây dựng công trình Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài, chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật của công trình này. Ông Bảy Thỏa cũng là người kể lại cho phóng viên toàn bộ quá trình xây dựng Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài.

 Khi nói về việc xây dựng Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài ông Bảy Thỏa không quên nhắc đến bà Bích Liên(Nguyễn Thị Bích Liên) trước đó là Chủ tịch UBND huyện Đồng Phú, tỉnh Sông Bé - một trong những người rất tâm huyết và mong muốn xây dựng tượng đài này từ những năm 1990 - 1991. Bởi lẽ trận đánh Đồng Xoài  6/9/1965 là một trận đánh rất nổi tiếng, tiêu diệt một sinh lực địch rất lớn, đặc biệt chiến thắng này góp phần làm thất bại chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của Mỹ, Ngụy. Vào thời điểm năm 1991 cũng đã nhờ họa sĩ Diệp Minh Châu phác thảo tượng đài và lấy tên tượng đài là “Đồng Xoài rực lửa chiến công”. Tuy nhiên, do điều kiện khó khăn, nên ý tưởng và tâm huyết đó chưa thực hiện được. Sau khi tái lập tỉnh Bình Phước, thể theo nguyện vọng của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Đồng Xoài, mặt khác trên cơ sở những ý tưởng và tâm huyết của những người đi trước, nên Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã đồng ý thuận chủ trương xây dựng Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài thật sự hoành tráng và ý nghĩa, nhằm ghi lại sự kiện lịch sử có tầm vóc của địa phương. Sau đó ban chỉ đạo, hội đồng nghệ thuật được thành lập. Tỉnh cũng giao luôn cho ban chỉ đạo đi vận động tài chính của TW, của các địa phương, đặc biệt là của tỉnh Bình Dương để hỗ trợ xây dựng tượng  đài.

Dấu ấn của một giai đoạn lịch sử.

Để có được một tượng đài bao quát mang nhiều ý tưởng, Ban chỉ đạo đã tổ chức cuộc thi sáng tác tượng đài “Chiến Thắng Đồng Xoài” với nhiều họa sỹ, kiến trúc sư tham gia sáng tác, thiết kế. Đặc biệt là sự tham gia của các thành viên trong hội đồng nghệ thuật với nhiều nhà họa sỹ, điêu khắc tên tuổi, những người có chuyên môn, khoa học về lĩnh vực sáng tác tượng đài, thầy dạy các trường mỹ thuật…. trong đó có bà Vũ Giáng Hương, khi đó là chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam và các vị lãnh đạo tỉnh. Ngoài ra, Hội đồng nghệ thuật còn đi khảo sát rất nhiều tượng đài trong cả nước, sau đó tổng hợp để cuối cùng chọn ra mẫu tượng đài như hiện nay.

Là người tâm huyết và gắn bó với tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài từ khi xây dựng ý tưởng, bố cục đến chọn mẫu, và cả quá trình thi công, nên ông Bảy Thỏa hầu như rành rẽ đến từng chi tiết của tượng đài chính và các cụm nhân vật, hình ảnh ở 2 bức phù điêu trong quần thể tượng đài.

Khía cạnh nghệ thuật của tượng đài được khai thác tối đa, đó chính là thần thái, sắc thái của các chiến sĩ của tượng đài chính, tạo nên vẻ đẹp hài hòa vừa đạt các yếu tố lịch sử, tính thẩm mỹ và nghệ thuật. Trận đánh Đồng Xoài chỉ là nhỏ đối với công cuộc lớn là giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước, nên các chiến sỹ luôn trong tư thế tiến công, khẳng định cuộc chiến tranh còn  lâu dài, gian khổ như Bác Hồ đã nói. Mặt khác, năm 1965 là thời điểm các đơn vị chủ lực của ta hình thành tham gia đánh địch ở Đồng Xoài và nhiều khu vực trong chiến trường Miền Nam tiêu diệt sinh lực địch lớn. Các loại vũ khí như: B40, AK47 xuất hiện trong thời điểm này…. Tất cả ý tưởng đó đều truyền tải  thông qua tượng đài. 

2 bên của tượng đài chính là 2 bức phù điêu lớn với các cụm hình ảnh khá sinh động, tuy nhiên có lẽ ít ai hiểu rõ ý nghĩa và mục đích lớn lao của những người đã tạo ra các ý tưởng để xây dựng lên. Bức phù điêu bên phải tượng đài, đó chính là lịch sử hình thành và phát triển của tỉnh Bình Phước, là tỉnh gồm nhiều đồng bào dân tộc anh em từ Bắc, Trung, Nam về đây quần cư sinh sống đoàn kết một lòng, đấu tranh xây dựng lên vùng đất Đồng Xoài, Bình Phước. Đồng thời, thực hiện nghị quyết 15 của Bộ Chính trị là cách mạng Miền Nam chỉ có thể là con đường bạo lực, lúc đó lãnh đạo tỉnh Phước Long cũng có nghị quyết là phải bung ra bám dân, đánh địch. Từ đó mới có những cuộc hành quân từ Miền Bắc vào, từ những vùng căn cứ xa xôi mà trong bức phù điêu miêu tả rõ nét những người mẹ Miền Bắc(khăn mỏ quạ), các bà mẹ Nam Bộ( khăn rằn áo bà ba) và những người dân đồng bào các dân tộc bản địa đón bộ đội như đón những đứa con đi xa về, thể hiện tinh thần đoàn kết, tình quân dân thắm thiết. Đặc biệt, hình ảnh linh vật là chú chó – một trong những vật nuôi trung thành gần gũi với con người, cũng vui mừng cùng chủ nhà đón bộ đội về như những người thân thuộc. Nhiều chi tiết nhỏ nhưng vô cùng đắt giá cũng được gắn vào với các cụm hình ảnh, đó là biểu tượng của đồng bào dân tộc ở BomBo giã gạo nuôi quân, những chiếc xuồng đưa bộ đội vượt qua Sông Bé oai hùng tham gia chiến dịch giải phóng Phước Long, giải phóng Miền Nam.

Bức phù điêu bên trái tượng đài là sự lớn mạnh không ngừng của các lực lượng cách mạng, đặc biệt là sự hoàn thiện của bộ đội chính quy, bộ đội địa phương, các lực lượng thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến… tất cả cho chiến trường Miền Nam… và cuối cùng là khúc khải hoàn ca chiến thắng kết thúc cuộc kháng chiến trường kỳ đầy gian khổ, hy sinh nhưng cũng vô cùng oanh liệt vẻ vang.

Trong quần thể Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài, phía sau tượng đài còn có cụm tượng Thanh niên xung phong. Trước đây cụm tượng này được xây dựng trong nghĩa trang liệt sỹ huyện Đồng Phú, Sông Bé(sau đó các mộ liệt sỹ đã được di dời về nghĩa trang liệt sỹ tỉnh để xây dựng tượng đài), nhưng với chất liệu xi măng. Khi xây dựng  tượng  đài, ban chỉ đạo quyết định xây dựng mới cụm tượng đài thanh niên xung phong dựa trên mô hình cũ. Nguyên khối tượng đài cũ không đập bỏ mà được chôn trong khuân viên tượng đài. Tượng đài gồm 3 nhân vật là nhân viên thông tin, y tá và hậu cần tiếp lương tải đạn…. tất cả các nhân vật đều được xây dựng với hình ảnh nét mặt biểu cảm, khí thế lạc quan đúng với tinh thần của thanh niên thời kỳ đó là hăng hái lên đường ra mặt trận.

Tự hào là công trình trong quần thể di tích lịch sử quốc gia

Mỗi công trình kiến trúc đều có ngôn ngữ riêng, nhưng Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài giờ đây đã là biểu tượng tinh thần của Đảng bộ, chính quyền và mỗi người dân Đồng Xoài về truyền thống đấu tranh anh dũng vì nền hòa bình của các thế hệ cha anh.  Đặc biệt hơn, đó là toàn bộ quần thể tượng đài đã được Bộ VHTT&DL xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia “Di tích lịch sử địa điểm Chiến thắng Đồng Xoài”. Không chỉ khắc họa, ghi lại dấu ấn lịch sử của một chiến dịch, một trận  đánh vô cùng oanh liệt của Quân Giải Phóng Miền Nam, của quân, dân Đồng Xoài, Thuận Lợi, mà với vị trí trung tâm thành phố Đồng Xoài, kích thước cân đối hài hòa, vừa đẹp về thẩm mỹ, nhưng rất hoành tráng, uy nghiêm, nên Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài đã trở thành biểu tượng của thành phố Đồng Xoài. 

Từ khi có tượng đài đến nay tỉnh, thành phố Đồng Xoài, đoàn thanh niên các cấp, học sinh, sinh viên và nhiều cơ quan đơn vị của tỉnh và thành phố chọn Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài để tổ chức  các sự kiện lớn như lễ tuyên thệ, lễ ra quân, xuất quân, lễ mít tinh tuyên truyền vận động và các hoạt động xã hội ý nghĩa khác. Ngày nay hình ảnh của tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài đã được UBND, các cơ quan, đơn vị thành phố lấy làm  biểu tượng của thành phố Đồng Xoài. Trong makit phông, nền sân khấu của các hội nghị, lễ hội, lễ kỷ niệm và các buổi lễ quan trọng, trang bìa các ấn phẩm, trang web…. của thành phố hình ảnh Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài với 3 chiến sĩ trong khí thế tiến công luôn được dành ở vị trí trang trọng nhất. Điều đó cho thấy Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài luôn là biểu tượng tinh thần, là niềm tự hào của Đảng bộ, chính quyền và của mỗi người dân Đồng Xoài. Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài và di tích lịch sử quốc gia địa điểm Chiến thắng Đồng Xoài cũng là điểm đến dâng hương, tham quan của nhiều đoàn khách Trung Ương, các tỉnh thành mội khi có dịp công tác tại Đồng Xoài, Bình Phước.

Việc được công nhận và xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia đối với địa điểm Chiến thắng Đồng Xoài không chỉ khẳng định tầm vóc, giá trị và ý nghĩa lịch sử to lớn, chiến công oanh liệt của “Đồng Xoài rực lửa chiến công”, mà quần thể Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài còn có nhiệm vụ vẻ vang hơn là đưa các giá trị tinh thần phi vật thể trở thành các biểu tượng bằng vật thể, để Chiến thắng Đồng Xoài mãi mãi trường tồn theo thời gian.

Ai về Sông Bé – Phước Long

Còn nghe vang dội chiến công Đồng Xoài

Kim Phụng

Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài.

Lãnh đạo thành phố Đồng Xoài dâng hương trước Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài nhân kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Cận cảnh Tượng đài chính và các cụm hình ảnh trong 2 bức phù điêu.

Ông Nguyễn Văn Thỏa(Bảy Thỏa) - nguyên UVBTV tỉnh ủy, phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Phước giới thiệu với đoàn công tác của Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Bình Dương về các cụm hình ảnh trong bức phù điêu bên trái Tượng đài Chiến thắng Đồng Xoài khi đoàn đến dâng hương và tham quan di tích lịch sử Quốc gia địa điểm Chiến thắng Đồng Xoài.

Lãnh đạo UBMTTQ Việt Nam tỉnh Bình Phước, Đồng Nai và lãnh đạo thành phố Đồng Xoài cùng các thành viên đoàn công tác chụp hình lưu niệm tại quần thể khu Di tích lịch sử Quốc gia địa điểm chiến thắng Đồng Xoài.

Lãnh đạo thành phố Đồng Xoài chụp hình lưu niệm tại Di tích lịch sử Quốc gia địa điểm chiến thắng Đồng Xoài sau lễ dâng hương tại Tượng đài nhân kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh.